Medicatie speelt een belangrijke rol in de zorg. De afgelopen jaren zien we een stijging van onze uitgave aan geneesmiddelen. De uitgaven aan dure geneesmiddelen in de 2e lijn, stegen in een jaar tijd met bijna 10% tot ruim 1,9 miljard euro per jaar. De kosten van geneesmiddelen in de 1e lijn stegen met 2,2%. In 2018 berekende het Zorginstituut Nederland dat de kosten zijn opgelopen tot bijna 4,7 miljard euro (1). Bij het gebruik, opslaan en inkopen van geneesmiddelen vindt altijd een zekere mate van spillage plaats. Onder spillage verstaan we alle geneesmiddelen die ongebruikt blijven in de hele farmaceutische keten. Denk hierbij aan groothandels, apotheken, producenten, baxteraars en medicatie die al bij de patient thuis ligt.

Onderzoek naar spillage focust zich met name op verspilling bij de patient thuis. Geschat wordt dat alleen al in Nederland jaarlijks ongeveer 100 miljoen euro aan geneesmiddelen wordt verspild (2). Maar er vindt niet alleen verspilling bij de patient plaats, maar ook elders in de keten, bijvoorbeeld bij apotheken en groothandels.

Bij spillage binnen de farmaceutische keten zoals o.a. de apotheek, is een vereiste is dat de geneesmiddelen volgens de geldende wet- en regelgeving zijn bewaard en opgeslagen en daarmee van goede kwaliteit zijn. Als van opgeslagen geneesmiddelen de expiratie datum verstrijkt dan worden geneesmiddelen vernietigd. De productie van medicijnen is een van de meest vervuilende processen in de gezondheidszorg (3). De vernietiging van producten van goede kwaliteit leidt tot een verhoogde ecologische voetafdruk. Daarnaast draagt het bij aan onnodige verspilling van middelen en leidt het tot een onnodige stijging van de zorgkosten. Dit soort spillage wordt vaak over het hoofd gezien, aangezien het meeste onderzoek primair gericht is op medicijnverspilling bij de patient thuis.

Als je kijkt naar de ladder van Lansink, is het voorkomen van afval de prefereerbare manier om een impact te maken op het milieu. Immers niet produceren betekent geen afval.

PharmaSwap creëert impact op twee stappen van de ladder, stap B en C. Apothekers Jelmer Faber en Piter Oosterhof hebben de droom om spillage te verlagen. Door cijfers uit hun eigen apotheek te extraheren, schatten ze 4 jaar geleden in dat deze verspilling binnen de apotheken oploopt tot minimaal 20 miljoen per jaar. Zo kwamen zij op het idee van een digitaal platform, waarop apothekers hun overgebleven medicatie veilig kunnen delen. Door het niet onnodig vernietigen van kapitaal kan bijv. extra zorgpersoneel worden ingezet.

Dit platform werd PharmaSwap: een unieke deelmarktplaats voor apothekers die transparantie creëert in vraag en aanbod van (dure) medicijnen. Door vraag en aanbod op een professionele manier met elkaar te verbinden kunnen deelnemende apothekers de verspilling van medicijnen die anders in de apotheek, groothandel of farmaceutisch bedrijf zouden blijven om uiteindelijk de houdbaarheidsdatum te overschrijden, verminderen. Het is uitsluitend bedoeld voor medicatie die nooit aan een patiënt is verstrekt en altijd onder de strikt gecontroleerde bewaarcondities is opgeslagen in de apotheek of groothandel. Het ophalen en afleveren van geneesmiddelen gebeurt op een veilige en volgens GDP-richtlijnen uitgevoerd. Hiermee kan de kwaliteit van de geneesmiddelen worden gegarandeerd.

Het optimaliseren van reeds beschikbare middelen is een belangrijk aspect binnen de circulaire economie. Met betrekking tot de inkoop betekent dit dat het kopen van nieuwe goederen niet langer de enige oplossing is: professionals kunnen in plaats daarvan ook overbodige of restanten van anderen gebruiken. Geneesmiddelen die op het punt staan te vervallen verkopen aan een collega die er direct een patiënt voor heeft, is dan ook een perfect voorbeeld van circulair inkopen.

Door in te zetten op medicatie die altijd onder gecontroleerde omstandigheden binnen de farmaceutische keten is opgeslagen, kunnen flinke kostenbesparingen worden gerealiseerd. Dit draag bij aan het circulair hervormen van de keten: Circulair inkopen leidt tot minder productie, minder spillage. Hierdoor  worden er minder geneesmiddelen geproduceerd en worden er minder producten, en dus middelen vernietigd.  Zo past deze deelmarkt perfect in een circulair inkoopbeleid.

Daarnaast biedt het transparant maken van voorraad en het aan te bieden op PharmaSwap ook de mogelijkheid om een positieve bijdrage te leveren aan geneesmiddeltekorten. Als we in staat zijn de landelijke voorraad van een bepaald geneesmiddel inzichtelijk te maken kan er beter weerstand worden geboden aan tekorten op de korte termijn.

Apotheken die werken met een apotheek robot van BD Rowa en een volautomatische inlaadsysteem, kunnen middels de 2D-barcodescanner de vervaldata op ieder gewenste moment inzien en zo nodig de verpakkingen automatisch uitladen.

Een geselecteerde groep van 20 apothekers nam deel aan een pilot van 6 maanden. Tijdens deze pilot werd de vernietiging van 68 doosjes met geneesmiddelen vermeden; in plaats daarvan werden ze opnieuw afgegeven aan patiënten. Deze 68 pakketten vertegenwoordigden een totale inkoopwaarde van € 54.000.

Nu bijna 12 maanden later is het mogelijk voor alle apothekers om deel te nemen. Inmiddels is het aantal gebruikers gegroeid naar > 200. Naast openbare, poliklinische en ziekenhuis apotheken en zijn er inmiddels ook 3 groothandels aangesloten. Inmiddels zijn er meer dan 200 verpakkingen geswapped met een waarde van meer dan >€200.000,-  Het aanbod op het platform neemt dagelijks toe en vertegenwoordigd een waarde van >€350.000,- op het moment van schrijven.

Dit bevestigd de behoefte aan een platform als PharmaSwap. Als je, je bedenkt dat dit slechts 10% van de markt is die deelneemt dan valt er nog veel winst te behalen.

Naar aanleiding van de veelbelovende resultaten van de pilot zijn de initiatiefnemers van het platform door het ministerie van Volksgezondheid uitgeroepen tot meest duurzame zorgprofessional. Afgelopen maart reikte de Koninklijke Nederlandse Federatie voor Apothekers (KNMP) hen de innovatieprijs 2020 uit.

Hoewel het creëren van transparantie van vraag en aanbod van dure medicatie om herverdeling mogelijk te maken volkomen logisch is, staat PharmaSwap ook voor uitdagingen. Alleen groothandelaren mogen (recept) medicijnen verkopen aan apotheken. Momenteel onderzoekt PharmaSwap in samenspraak met alle stakeholders hoe we het platform werkzaam kunnen krijgen binnen de vingerende geneesmiddelwet. Omdat we hier met Europese wetgeving te maken hebben, zijn de resultaten van deze pilot ook van groot belang voor de rest van Europa, waar tekorten en medicijnverspilling ook een groot gezondheidsprobleem zijn. Met PharmaSwap willen we een eerste stap zetten om de farmaceutische wereld duurzamer en circulairder te maken.

www.pharmaswap.com
Webinar van Pharmaswap gemist? Vraag nu de opname aan via rowa.de/nl/webinar-2020